Dền cơm (Amaranthus viridis L.) thuộc họ rau dền (Amaranthaceae).

Là loại cỏ nhỏ, cao đến 80cm, đứng hay nằm ở gốc thường có một nhánh to, cong, thân to đến 5mm, không lông, không gai. Phiến lá xoan tròn dài, có khi hình bánh bò, dài 3 - 6cm, rộng 1,5 - 3cm, đầu tù, có khi lõm, không lông; cuống dài đến 10cm. Chùy hoa ở ngọn hay bông ở nách lá; hoa có 3 lá đài, 3 nhị, 2 - 3 đầu nhụy.

Quả bế nhăn, chứa 1 hạt nâu đen, bóng, to 1mm. Cây mọc ở đất hoang, dọc đường đi và cũng được trồng lấy lá làm rau. Có thể thu hái quanh năm, rửa sạch, cắt đoạn phơi khô dùng dần. Dền cơm giàu dược tính nên được dùng làm thuốc.

Bộ phận làm thuốc là rễ và toàn cây (Radix et Herba Amaranthi Viridis).

Dền cơm có vị ngọt nhạt, tính hơi lạnh; có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, trừ thấp, ngừng tả. Thường dùng trị phù thũng, bệnh về thận, chữa lỵ và làm thuốc điều kinh.

Phần cây trên mặt đất được dùng làm thuốc chữa bỏng, đắp tiêu viêm mụn nhọt. Lá có tính long đờm và được dùng trị ho và các bệnh về đường hô hấp. Hạt dùng để đắp, băng bó chấn thương... 

Tác dụng của cây dền cơm

Điều trị gai cột sống và thoái hóa cột sống

Cây chìa vôi 50g, cây dền gai 30g, lá lốt 30g, cỏ xước 30g, tầm gửi 30g 2 lit nước: đun cỏ xước, tầm gửi, chìa vôi với 2 lit nước đến khi sôi cho dền cơm và lá lốt vào, đun thêm 3 - 5 phút bắc ra để nguội uống thay nước hàng ngày.

Người bị gai cột sống thời gian bệnh vừa phát triển hay bệnh lâu dài, đã sử dụng bài thuốc như trên cảm thấy rất hiệu quả.

Trật đả, ứ huyết

Dùng cành lá hay toàn cây nấu nước uống, mỗi ngày 10 - 15g uống thay nước trà.

Viêm họng, đau họng

Thân, lá cây rau dền cơm, lượng vừa đủ, thêm một ít muối hạt, 1 - 3 lát gừng tươi. Tất cả nhai nát, nuốt nước dần. Ngày nhai, ngậm 1 - 2 lần đến khi đỡ đau họng.

Mụn nhọt chưa vỡ

Rễ rau dền cơm rửa sạch, giã nát, đắp lên mụn nhọt, có tác dụng làm nhanh vỡ mủ.

Bỏng nhẹ

Thân, lá cây rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên vết bỏng.

Ho có đờm

Thân, lá cây rau dền gai 50 - 100g, giã nát, vắt lấy nước uống. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá bồng bồng 20g, kim ngân hoa 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá húng chanh 16g, vỏ rễ dâu tằm 16g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần. Dùng 5 - 7 ngày.

Chữa sỏi thận

Rễ rau dền cơm (sao vàng), kim tiền thảo, mã đề, rễ thiên lý, rễ cỏ tranh, đậu đen (sao thơm) mỗi thứ 12g; vỏ quả bí đao 20g, sắc uống. Uống trong 10 ngày.

Chữa da nổi mẩn ngứa do tiếp xúc với rơm rạ

Dền cơm tươi, rau sam tươi, lá hẹ tươi (hoặc lá bạc hà tươi) các vị đều bằng nhau. Giã nát đắp vào chỗ da nổi mẩn, mỗi ngày 2 - 3 lần.

Chữa kinh nguyệt không đều

Rau dền cơm 15g, bạc thau 20g, sắc uống.

Chữa bạch đới, khí hư

Rễ rau dền gai 20g, lá bạc hà 16g, phơi khô, thái nhỏ, sắc 400ml nước lấy 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Dùng 7 - 10 ngày.

Bị ong đốt, rết cắn

Hãy một nắm rau dền cơm giã nhỏ đắp lên vết cắn đốt.

Dền cơm có rất nhiều tác dụng đối với sức khỏe 

Bồi bổ cho trẻ nhỏ

Món cháo tôm, rau dền cơm được nhân dân ta coi là một món ăn, bài thuốc bồi bổ sức khỏe tốt cho trẻ nhỏ vì nó có nhiều chất khoáng và vitamin. Do giàu canxi và các vitamin A, C, rau dền có tác dụng giúp trẻ em tăng trưởng khoẻ mạnh, phát triển chiều cao.

Trị chứng đi lỵ

50g thân, lá cây dền cơm; 30g rau sam, nấu canh ăn ngày 1 - 2 lần. Hoặc lấy 100g thân, lá cây dền cơm sắc lấy nước uống ngày một thang.

Trị ung nhọt đau nhức chưa vỡ mủ

Rễ cây dền cơm rửa sạch, giã nát đắp lên ung nhọt, giúp làm nhanh vỡ mủ, đỡ đau nhức.

Chữa viêm da mủ với lá dền cơm

Lấy toàn cây rau dền cơm rửa sạch, giã nát, đắp lên nơi tổn thương.

Rắn cắn

Hạt rau dền cơm 5g (1 muỗng đầy), phèn chua 0,5g. Cả hai thứ đem giã nát, chia hai phần, một phần để uống, chiêu thuốc với rượu hoặc nước ấm (rượu dẫn thuốc nhanh hơn). Phần còn lại đem đắp lên vết cắn.

Cần kết hợp với hút nọc rắn tại vết cắn. (Chỉ dùng ban đầu khi chưa kịp đưa tới bệnh viện)./.

Theo Nhật Linh (Tổng hợp) / Gia đình Việt Nam