Tấm lòng người mẹ và khát vọng “Vì tầm vóc Việt” của Thái Hương

Gánh nặng kép" trong dinh dưỡng học đường

Phát biểu tại Hội thảo khoa học quốc tế về dinh dưỡng học đường năm 2025 "Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt" do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cùng Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp tổ chức ngày 14/8, Anh hùng Lao động Thái Hương, Chủ tịch Hội đồng Chiến lược Tập đoàn TH, Chủ tịch Hiệp hội Nữ doanh nhân Việt Nam (VAWE) - người phụ nữ đã dành trọn tâm huyết cho hành trình nâng tầm dinh dưỡng và thể lực thế hệ Việt khẳng định: Trái tim và tình thương của người mẹ dành cho con luôn bao la nhất. Những điều mẹ có thể làm được cho con, mẹ sẽ làm tất cả. 9 tháng 10 ngày con lớn lên trong chính cơ thể mẹ, bằng dòng máu của mẹ. Những năm tháng đầu đời, dòng sữa ngọt ngào của mẹ nuôi con lớn khôn. Khi chập chững những bước chân đầu tiên, con hướng về phía mẹ. Tiếng nói đầu tiên con gọi mẹ, bài học đầu tiên con học từ mẹ. Và vòng tay che chở đầu tiên cũng là của mẹ dành cho con. Mẹ sẵn sàng làm đôi cánh không mệt mỏi, đưa con bay tới mọi chân trời tốt đẹp mà con muốn khám phá.

Nhà sáng lập Tập đoàn TH trăn trở: "Nhưng có những khi người mẹ vô tình đã bỏ lỡ cơ hội của con mình. Điều tôi muốn nói tới là rất nhiều người mẹ trong chúng ta chưa hiểu rõ rằng từ khi rời dòng sữa mẹ, con chỉ có khoảng 10 năm thiếu thời để có sức bật về tầm vóc và thể lực cho cả một cuộc đời tương lai. Con của chúng ta có cao lớn hay không, mạnh mẽ, khỏe đẹp hay không, rất cần vào sự chăm sóc đúng về dinh dưỡng ở lứa tuổi vàng này.

Các mẹ có biết, bữa ăn của người Việt thiếu tới 40% canxi cho con ở tuổi đang lớn, các con phần lớn bị thiếu máu, thiếu kẽm, thiếu vi chất vì chế độ ăn không phù hợp. Tình yêu con của mẹ vô bờ bến, nhưng sự am hiểu về dinh dưỡng chưa tường tận hoặc vì điều kiện kinh tế quá khó khăn hoặc vì nhiều lý do khác nên nhiều khi người mẹ đã vô tình không dành trọn vẹn cho con những điều tốt đẹp nhất".

Dưới góc nhìn của cơ quan quản lý Nhà nước về y tế, ông Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận là một điểm sáng về cải thiện dinh dưỡng: Chiều cao của thanh niên Việt Nam trong thập kỷ qua (từ 2010 - 2020) có sự cải thiện rõ rệt, nam và nữ thanh niên 18 tuổi tăng lần lượt là 3,7cm và 2,6cm. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm một cách ngoạn mục, từ trên 30% cách đây một thập kỷ, nay xuống còn dưới 19,6% (năm 2020), tốc độ giảm này nhanh hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á. Những con số biết nói đó là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ, Thứ trưởng Bộ Y tế cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng chúng ta đang phải đối diện với một thực tại đầy thách thức. Kỷ nguyên mới đặt ra những yêu cầu mới và công tác dinh dưỡng đang đứng trước những rào cản mang tính sống còn đối với tương lai dân tộc.

Một là, "vùng lõm" về suy dinh dưỡng và khoảng trống về công bằng. Tỷ lệ trẻ em thấp còi ở vùng dân tộc thiểu số vẫn còn trên 30%, gần gấp đôi mức trung bình toàn quốc. Con số này không chỉ thể hiện sự bất bình đẳng về cơ hội phát triển, mà còn là một "vết sẹo" trên bức tranh phát triển chung của đất nước, kìm hãm tiềm năng của một bộ phận thế hệ trẻ.

Hai là, sự tấn công của "kẻ thù thầm lặng" mang tên thừa cân, béo phì. Tại các thành phố lớn, tỷ lệ học sinh thừa cân, béo phì đã tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua, vượt ngưỡng 20%. Tốc độ này đang tăng nhanh hơn cả các nước láng giềng như Thái Lan và gần chạm đến ngưỡng của các nước phát triển. Đây chính là quả bom nổ chậm cho gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm trong tương lai, bào mòn sức khỏe và năng suất lao động của quốc gia.

Ba là, nỗi trăn trở lớn nhất - khoảng cách về tầm vóc. Dù đã cải thiện, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam vẫn thấp hơn Nhật Bản, Hàn Quốc khoảng 5 - 7 cm, và thấp hơn Thái Lan 2 - 3 cm. Thưa quý vị, đây không chỉ là con số trên thước đo. Đó là khoảng cách về sự tự tin, về cơ hội cạnh tranh, về vị thế của một dân tộc trên hành trình hội nhập. Nhật Bản, Hàn Quốc đã làm nên những kỳ tích về tầm vóc trong quá khứ, và đó là bài học chúng ta cần suy ngẫm.

"Gánh nặng kép" về dinh dưỡng này đòi hỏi chúng ta phải có một tư duy mới và những giải pháp đột phá. "Chúng ta không thể hài lòng với những gì đã đạt được khi mà những thách thức này đang trực tiếp đe dọa đến khát vọng "vươn mình" của dân tộc", Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức khẳng định.

Bàn về những thách thức còn tồn tại, TS.BS. Lê Thái Hà, Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho rằng, về cơ chế, chính sách, ta thiếu một khung pháp lý đủ mạnh, mang tính bắt buộc để góp phần chuẩn hóa bữa ăn học đường trên toàn quốc và sự tham gia của cả 4 chủ thể liên quan tới bữa ăn học đường là cha mẹ học sinh, thầy cô giáo, người chăm sóc trẻ (cấp dưỡng) và doanh nghiệp thực phẩm.

Về nguồn lực, kinh phí cho bữa ăn học đường chưa đáp ứng nhu cầu triển khai toàn diện và đồng bộ trên phạm vi cả nước, chủ yếu dựa vào sự đóng góp của phụ huynh nên dẫn đến sự chênh lệch lớn giữa các gia đình, vùng, miền. Về nhân lực, hầu hết các trường học chưa có cán bộ chuyên trách về dinh dưỡng. Về phối hợp liên ngành và truyền thông còn chưa đồng bộ; nhận thức và thực hành về dinh dưỡng học đường của một bộ phận không nhỏ phụ huynh, giáo viên và chính các em học sinh còn chưa đúng và chưa đủ. Đã đến lúc Việt Nam cần một khung pháp lý toàn diện, các chính sách đủ mạnh để phát triển tầm vóc và thể lực cho thế hệ trẻ.

Để nâng tầm vóc thế hệ Việt

Tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng cho rằng, Bộ xác định bảo đảm dinh dưỡng học đường và tăng cường các hoạt động thể lực là nhiệm vụ quan trọng, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, gia đình, nhà trường và xã hội để góp phần vào sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ con người và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe cho trẻ em, học sinh.

Học sinh được hưởng thụ bữa ăn học đường với các thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cân đối, phù hợp trong trường học không những giúp các em nâng cao sức khỏe, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý rối loạn dinh dưỡng như thiếu vi chất dinh dưỡng, suy dinh dưỡng, thừa cân béo phì và các bệnh không lây nhiễm mà còn xây dựng thói quen dinh dưỡng lành mạnh.

TS.BS. Lê Thái Hà cho biết, với vai trò là cơ quan tham mưu cho Chính phủ về y tế, Cục Phòng bệnh - Bộ Y tế cam kết sẽ tiếp tục đi đầu, đặc biệt trong việc thúc đẩy hoàn thiện thể chế thông qua dự án Luật Phòng bệnh. Bộ Y tế xác định các nhóm giải pháp trọng tâm sau: Hoàn thiện thể chế - Tạo hành lang pháp lý vững chắc; chuyên nghiệp hóa công tác dinh dưỡng tại trường học; đẩy mạnh giáo dục về dinh dưỡng và thực phẩm, truyền thông thay đổi hành vi; phát triển nhân lực; tăng cường phối hợp liên ngành và huy động xã hội hóa; ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại.

Bộ Y tế tin tưởng rằng với sự chỉ đạo sát sao của Đảng và Nhà nước, sự chung tay của các Bộ, ngành, địa phương và toàn xã hội, chúng ta sẽ tạo ra một cuộc cách mạng thực sự về cải thiện dinh dưỡng, góp phần xây dựng một thế hệ người Việt Nam khỏe mạnh về thể chất, minh mẫn về trí tuệ, hiện thực hóa khát vọng "tầm vóc Việt" và "vì một Việt Nam khỏe mạnh".

Từ Nhật Bản đến châu Âu: Những mô hình dinh dưỡng học đường thành công

Thực tiễn quốc tế cho thấy, nếu được đặt đúng vị trí trong chiến lược phát triển con người, dinh dưỡng học đường hoàn toàn có thể trở thành đòn bẩy nâng tầm vóc và sức khỏe quốc gia. Nhiều quốc gia trên thế giới đã coi trường học là trung tâm giáo dục sức khỏe, nơi kết hợp truyền thông, giáo dục về dinh dưỡng và bảo đảm bữa ăn cân đối, hợp lý cho học sinh. Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore là những ví dụ điển hình khi biến bữa ăn học đường thành công cụ chiến lược nâng cao tầm vóc và sức khỏe dân tộc.

Bài học từ dinh dưỡng học đường tại Nhật Bản chính là kinh nghiệm cho Việt Nam. Phát biểu tại Hội thảo, GS. Nakamura Teiji, Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng đã chỉ rõ lý do vì sao Nhật Bản thành công trong việc cải thiện chế độ ăn và dinh dưỡng để phát triển chiều cao vượt trội.

Theo GS, có hai lý do chính. Đầu tiên, Nhật Bản coi vấn đề dinh dưỡng là thách thức cấp bách, dinh dưỡng được tách riêng khỏi chính sách y tế và chính sách lương thực, hình thành một chính sách dinh dưỡng độc lập với hệ thống luật pháp và quy định rõ ràng. Tiếp theo, Nhật Bản chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên môn, các chuyên gia dinh dưỡng, đủ năng lực đóng vai trò nòng cốt trong việc triển khai các chính sách cải thiện dinh dưỡng.

Năm 1945, giữa bối cảnh hoang tàn sau Chiến tranh Thế giới thứ II, Nhật Bản ban hành "Quy định về chuyên gia dinh dưỡng", và đến năm 1947, "Luật Chuyên gia Dinh dưỡng" chính thức ra đời. Năm 1952, chính phủ ban hành "Luật Cải thiện Dinh dưỡng", yêu cầu thành lập bếp ăn tập thể tại bệnh viện, nhà máy và trường học, những nơi tập trung đông người, và bắt buộc phải có chuyên gia dinh dưỡng phụ trách. Năm 1954 "Luật Bữa trưa Học đường" được ban hành, hướng tới mục tiêu tất cả học sinh tiểu học đều được ăn trưa tại trường.

Năm 2006, chính phủ ban hành Luật Shokuiku (Giáo dục về dinh dưỡng và thực phẩm). Luật giáo dục về dinh dưỡng và thực phẩm là "nền tảng của cuộc sống, giúp hình thành những cá nhân có khả năng duy trì chế độ ăn lành mạnh thông qua việc tiếp thu kiến thức đúng đắn về thực phẩm và kỹ năng lựa chọn thực phẩm, dựa trên những trải nghiệm phong phú và đa dạng".

TS. Philipp Rosler, Đại học Hannover (Nguyên Phó Thủ tướng Cộng hòa Liên bang Đức) cũng có đề xuất chiến lược cho Việt Nam từ những kinh nghiệm thực tiến tại Đức (Châu Âu). Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng định hướng chiến lược cụ thể cho dinh dưỡng học đường, cụ thể: Xây dựng Chính sách Quốc gia về Sữa học đường; tham khảo kinh nghiệm quốc tế, như Đức/Liên minh châu Âu trong việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn dinh dưỡng học đường với các quy định rõ ràng, trong đó đưa ra khẩu phần tiêu thụ sữa/ngày và mục tiêu theo từng lứa tuổi; tích hợp dinh dưỡng vào chính sách giáo dục, bảo đảm trẻ em được tiếp cận kiến thức và thực hành thói quen ăn uống lành mạnh.

Bằng kinh nghiệm, sự thấu hiểu và tấm lòng của mình, Anh hùng Lao động Thái Hương đề xuất: "Có một giải pháp cho nỗi băn khoăn của những người mẹ mà tôi muốn gửi tới sau đây, giải pháp có tên gọi đơn giản là Bữa ăn học đường, trong đó có ly sữa mang tên ly sữa học đường quốc gia.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ được uống 1 ly sữa tươi sạch học đường mỗi ngày có thể đóng góp đáng kể vào nhu cầu dinh dưỡng và cung cấp khoảng 30% lượng kẽm và sắt cần thiết cho cơ thể. Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc FAO đã khẳng định sữa tươi là thức ăn hoàn chỉnh nhất cho trẻ đang tuổi lớn…

Với những mong ước chân thành từ trái tim của một người mẹ, tôi mong tất cả chúng ta, trên cương vị riêng của mỗi người, hãy ứng xử với con trẻ ngày hôm nay bằng tấm lòng người mẹ, hãy góp phần thúc đẩy để ban tặng cho các con một Bữa ăn học đường, một tấm khiên, môt thành trì che chắn vững chãi, đó là một bộ luật: gọi là Luật Dinh dưỡng Học đường, trong đó có ly sữa mang tên ly sữa học đường quốc gia".

Anh hùng Lao động Thái Hương nhấn mạnh thông điệp: "Thời cơ đã tới, tầm nhìn chiến lược đã có từ lời hiệu triệu, ý chí của người đứng đầu, hòa chung với khát vọng của nhân dân. Hãy để mỗi bữa ăn học đường, mỗi ly sữa tươi sạch không chỉ nuôi dưỡng thể chất, mà còn thắp lên khát vọng và ý chí vươn mình của dân tộc Việt. Một ly sữa chấn hưng dân tộc"./.