Trước show diễn đánh dấu 40 năm miệt mài làm nghề của mình, Xuân Hinh đã rút hết ruột gan để nói về nghề, về đời.

Sinh ra ở quê hương Kinh Bắc, trở thành nghệ sỹ hát quan họ, thế mà giờ lại thành Xuân Hinh hề chèo. Xem ra nghiệp diễn của Xuân Hinh cũng nhiều trắc trở nhỉ?

Tính tôi nó thế. Không bao giờ thoả mãn với cái gì mình đang có. Cứ phải thay đổi, cứ phải mày mò, làm mới cả những cái đã cũ, đã làm mãi đi rồi. Chỉ có vợ là nhất định không thay thôi (cười).

Tôi có 7 năm công tác tại đoàn quan họ  Bắc Ninh đấy chứ . Nhưng thấy trường ĐH Sân khấu Điện ảnh lần đầu tiên tuyển sinh viên khoa chèo, thế là khăn gói quả mướp ra học. Càng học càng mê, càng nghiện.

Chèo nó ngấm vào tôi từ lâu rồi thì phải, dù trong máu mình vẫn chảy những làn điệu quan họ cổ. Càng đi sâu vào bộ môn ấy, càng thấy tầng tầng lớp lớp những cánh cửa đang chờ được mở ra, mà mở được cánh này rồi, lại háo hức chinh phục cánh cửa tiếp theo. Thú vị lắm.

Bố mẹ nói gì khi ngày đó Xuân Hinh cứ đi học mãi ?

Bố mẹ tôi đông con lắm, nên nghèo. Khi tôi muốn theo con đường nghệ thuật, bà cũng chỉ động viên. Bà sợ tôi nghèo. Nghệ sĩ có ai giàu, chắc bà nghĩ thế .  

7 năm hát quan họ, chẳng giàu. Lại lếch thếch khăn gói quả mướp lên Hà Nội học chèo, dĩ nhiên là ăn bám mẹ. Tôi nhớ mãi lần về xin mẹ 20 ngàn. Bà không nói gì. Tôi biết bà không có tiền, chắc là không vay được nữa.

Hôm sau, lúc tôi đã ra bến xe để về Hà Nội, mẹ tôi tất tả chạy đến, trên vai là đôi quang gánh rỗng. Bà thở gấp vì vừa tận mãi trên bến về. 20 ngàn gói chặt trong chiếc túi vải giắt cạp quần.

Bà vui vẻ kể: từ sáng, bà phải lội ao bèo rét căn cắt vớt cho được 4 gánh nặng, quẩy xuống tận chợ bến, 4 lần đi rồi về như thế, được chẵn 20 ngàn đồng, đủ cho tôi đi Hà Nội.

Tôi ngồi trên xe nuốt nước mắt ầng ậng vào trong, thấy mình vô tích sự. Và đó cũng là lần cuối cùng tôi xin tiền mẹ.

Từ tuần ấy, tôi theo bạn bè tập tọng đi buôn bán lấy tiền trang trải việc học.  Tooi buôn thượng vàng hạ cám từ quần áo, đồ dùng , kim chỉ cho người vùng cao, măng miến, mộc nhĩ, chó mèo, lợn gà xuôi xuống, miễn sao có tiền đủ nộp học và ăn ở tại Hà Nội.

Chuyến lãi  bù chuyến lỗ. Lỗ vì chó chạy mất, gà sổng mất, ngủ quên trên xe mất một tải măng … thế là cụt vốn. Rồi tôi biết buôn cả vàng: vào rất sâu trong rừng đổi áo quần, mắm muối cho dân để lấy vàng cám mà họ đãi được ở suối, mang về cho ông thợ kim hoàn ngay gần trường. Nhờ thế mà giờ tôi vẫn nhớ cách phân biệt vàng thật giả đấy.

Giờ ông bà chắc rất tự hào với sự nổi tiếng của con trai?

Bố tôi mất khi chưa được xem một buổi biểu diễn nào của tôi. Đến tận khi mất, đối với ông, tôi vẫn là nỗi quan tâm lo lắng khiến ông bận lòng…

Còn mẹ tôi, bà biết con bà nổi tiếng, nhưng bà lo lắng. Bà luôn dặn tôi làm gì cũng phải nghĩ trước nghĩ sau, ý là nổi tiếng nhưng đừng tai tiếng! Bà có đi xem tôi biểu diễn vài lần, rất ít.

Những chỗ sáng ánh đèn sân khấu không hợp với bà. Bà xem đĩa hề chèo của tôi nhiều hơn.

Những hình ảnh khán giả mà anh nhớ nhất?

Tôi là người nhà quê, cho dù giờ có ở nhà tây, con cái học ở Tây, và đi Tây cũng nhiều. Thế nên, tôi thích nhất là về những vùng quê diễn.

Sân khấu quê đơn sơ , bà con ăn cơm cho sớm kéo đến để còn xem Xuân Hinh bằng da bằng thịt, rồi sờ mó, ngắm nghía, bình phẩm: trẻ nhỉ, tưởng già cơ, béo ra phết, đầu trọc quá… Rồi chụp ảnh cùng:

- Con ơi, cho mẹ chụp với con kiểu ảnh. Mẹ đi 15 cây số đến đây đấy

- Dạ, mẹ năm nay bao nhiêu?

- Mẹ 53 rồi, lần đầu tiên được xem Xuân Hinh ở ngoài đấy

- Thưa mẹ, con hơn tuổi mẹ đấy ạ! Nào, mời mẹ chụp ảnh !!!!

Có những đêm Xuân Hinh diễn, bà con chung tiền, mỗi người 20 ngàn, thuê chuyến xe “dịch vụ” nhà quê chở lèn những người là người, đổ xuống sân khấu. Rồi í ới rủ nhau móc ra những đồng bạc gói kỹ vài lần giấy báo, ni lông, xếp hàng mua vé vào xem.

Có những cụ ông chân liệt được con cõng đến, đặt vào ghế, xem Xuân Hinh mà cười như nắc nẻ. Có những cụ bà mắt kém, con dâu hay con gái đi kèm, vừa xem, vừa cười, vừa giải thích với mẹ theo kiểu thuyết minh phim. Khán giả yêu thế, mình diễn đời cũng được.

Bốn mươi năm làm nghề mới có một liveshow “Xuân Hinh- Kẻ chọc cười dân dã”. Anh có thể bật mí về những điều anh ấp ủ khi thực hiện liveshow này?

Tôi có rất nhiều điều ấp ủ. Nghệ thuật dân tộc đang gặp nhiều khó khăn. Những khán giả trẻ đang không thực sự mặn mà với nghệ thuật dân tộc nên chính vì thế nó đang bị mai một.

Nhưng tôi muốn khẳng định nghệ thuật dân tộc là của quý, có người quý ít và có người quý nhiều nhưng chừng nào người Việt không còn thì nghệ thuật dân tộc mới mất đi được.

Liveshow này là cố gắng của tôi và các cộng sự, dù chỉ là một chút thôi, để tiếp tục mang tới tình yêu nghệ thuật dân tộc cho các bạn trẻ.

Chúng tôi sẽ cố gắng làm hay, đặc sắc, sáng tạo và bùng nổ với sự kết hợp tài tình giữa truyền thống và hiện đại để mang một hơi thở mới cho nghệ thuật dân tộc..

Tôi không dám nói tới những điều to tát, nhưng chúng tôi cố gắng chăm chút cho từng tiết mục để mang tới một không gian hoàn toàn mới và cảm nhận mới về nghệ thuật dân tộc với những sáng tạo thoải mái và hết mình.

Được biết trong buổi  diễn đặc biệt đánh dấu 40 năm ấy sẽ có nhiều khách mời nổi tiếng khóc cười cùng Xuân Hinh, anh có sợ sẽ bị  lu mờ?

Không. Nếu nhiều thời gian để tập thêm, tôi còn muốn mời nhiều nữa cơ, chứ không phải chỉ Thanh Thanh Hiền, Hồng Vân , Xuân Bắc, Vân Dung , Quang Thắng, Tùng Dương, Bằng Kiều, Hoài Thu, Thu Huyền, Xuân Nghĩa… Tôi muốn bữa tiệc 40 năm phải thật thịnh soạn, có sự tham gia của nhiều thế hệ.

Vả lại, “con hơn cha là nhà có phúc “ – các cụ chả dạy thế là gì? Các nghệ sĩ được mời đều là em, là cháu, có nghệ sĩ trẻ tuổi con tôi. Nếu các em toả sáng, chẳng phải là điều đáng mừng sao. Lúc ấy , Xuân Hinh phải mừng là vẫn còn đủ nhiệt huyết để đứng chung sân khấu với họ đấy.  

Ở tuổi 60, ước mơ lớn nhất của anh là gì?

Có sức khoẻ mà diễn mãi, mang tiếng cười đến cho bà con vui. Cuộc sống bây giờ nhiều lo toan quá, nhiều chuyện khiến người ta nhăn trán, nhíu mày.

Được cười lên sảng khoái chính là được sống vui, cho dù trong chốc lát. Mà thiên hạ, ai chả thích vui, ai chả yêu quý cái người mang lại niềm vui cho họ. Xuân Hinh thích được yêu quý mãi.

Tôi luôn nghĩ mình là người cả đời được ăn lộc của tiền nhân, phúc lắm, quý lắm. Vậy nên còn sức khoẻ, còn minh mẫn, ông trời cho còn đủ thời gian, khán giả còn yêu quý, Xuân Hinh vẫn sẽ còn diễn mãi …..

Theo Vân Hà/Gia đình Việt Nam