Mở đường cho địa phương: Nhìn từ đề án thí điểm phát triển Khu kinh tế Vân Đồn

Khơi thông nguồn lực địa phương

Tại Nghị quyết số 25/NQ-CP về mục tiêu tăng trưởng các ngành, lĩnh vực và địa phương bảo đảm mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên, có 18/63 địa phương được Chính phủ giao mục tiêu tăng trưởng GRDP hai con số và không có địa phương nào tăng trưởng dưới 8%.

Thảo luận về các giải pháp để đạt mục tiêu tăng trưởng GRDP của các địa phương, giới chuyên gia cho rằng, để mỗi địa phương tìm ra nguồn lực của mình và bứt phá phụ thuộc vào cơ chế, chính sách; nguồn lực tài chính và cách khơi dậy nội lực của các doanh nghiệp.

Mới đây, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh đã có Tờ trình báo cáo Bộ Chính trị cho phép tỉnh Quảng Ninh chủ trì, phối hợp với một số Bộ, ban, ngành Trung ương tập trung xây dựng, hoàn thiện "Đề án xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm phát triển Khu kinh tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh" với 8 nhóm cơ chế, chính sách. Đây được xem là bước đi chiến lược, nhằm tạo không gian phát triển đột phá cho vùng kinh tế tiềm năng này.

Nhìn lại lịch sử, nhiều năm trước, khu kinh tế Vân Đồn được Thủ tướng Chính phủ thành lập tại Quyết định số 120/2007/QĐ-TTg ngày 26/7/2007, điều chỉnh quy hoạch chung vào năm 2020, được định hướng là khu kinh tế biển đa ngành, đa lĩnh vực, du lịch biển - đảo cao cấp, dịch vụ tổng hợp; là cửa ngõ giao thương quốc tế để tạo ra những sản phẩm độc đáo, khác biệt, hiện đại với chất lượng cao, có thương hiệu và khả năng cạnh tranh quốc tế…

Đến nay, khu kinh tế Vân Đồn đã và đang bám sát định hướng phát triển dựa trên những tiềm năng, lợi thế khác biệt, nổi trội để khai thác tối đa thế mạnh và tiềm năng. Cụ thể, KKT Vân Đồn đã có 12 quy hoạch phân khu được lập. Trong đó có 9/12 đồ án quy hoạch phân khu đã được UBND tỉnh phê duyệt, với tổng diện tích trên 27.000ha, làm căn cứ thu hút đầu tư đa ngành, đa lĩnh vực. Tại Vân Đồn cũng đã hiện hữu những công trình, dự án giao thông trên bộ, trên biển, hàng không đẳng cấp khu vực và thế giới như: Cao tốc Hạ Long - Vân Đồn - Móng Cái; Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn; Bến cảng cao cấp quốc tế Ao Tiên... Đồng thời, huyện đảo Vân Đồn đang từng bước hình thành những khu đô thị, dịch vụ, du lịch nghỉ dưỡng đẳng cấp quốc tế như: Tổ hợp du lịch nghỉ dưỡng Sonasea Vân Đồn Harbor City, Khu du lịch sinh thái cao cấp Vân Hải, Khu đô thị và bến cảng cao cấp Ao Tiên, Tổ hợp du lịch - nghỉ dưỡng và giải trí Crystal Holidays Harbour Vân Đồn, Khu đô thị Phương Đông…

Hơn hết, trong bối cảnh mới với nền tảng từ Nghị quyết số 25/NQ-CP việc các cơ quan sở ngành, đơn vị Quảng Ninh cùng phối hợp triển khai thực hiện xây dựng Đề án Xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm phát triển Khu kinh tế Vân Đồn với nhiều nội dung nghiên cứu xây dựng: Tiêu chí xác định và danh sách các nhà đầu tư chiến lược; Cơ chế ưu tiên trong lựa chọn nhà đầu tư thực hiện một số dự án đối với nhà đầu tư chiến lược; Chính sách ưu đãi riêng đối với một số dự án đặc thù của nhà đầu tư chiến lược…

Đây là những yếu tố then chốt để khu kinh tế Vân Đồn có thể tạo ra những sản phẩm, dịch vụ độc đáo, khác biệt, có sức cạnh tranh quốc tế. Điều này còn cho thấy quyết tâm của tỉnh trong việc tạo ra một "sân chơi" hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư có năng lực, tâm huyết, sẵn sàng đồng hành cùng Vân Đồn trên con đường phát triển, trở thành động lực tăng trưởng kinh tế mới của địa phương và xa hơn là của cả đất nước.

Trao đổi với Reatimes, GS.TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho biết, bản thân Quảng Ninh đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế GRDP năm nay đạt 14%, cao hơn mức Thủ tướng giao. Mục tiêu này đòi hỏi sự cố gắng và đồng lòng của toàn bộ hệ thống chính trị, người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.

Chuyên gia cũng cho rằng, Quảng Ninh có nhiều điều kiện để phát triển kinh tế biển xanh, tập trung phát triển giao thương biển, khoa học công nghệ biển, dịch vụ biển. Do đó, đề xuất xây dựng khu kinh tế Vân Đồn kỳ vọng mở ra nhiều tiềm năng tăng trưởng cho địa phương nhưng cơ chế xây dựng, chính sách quản lý, thu hút đầu tư ra sao sẽ cần tính toán kỹ lưỡng.

PGS. TS Nguyễn Chu Hồi, Đại biểu Quốc hội khoá XV, chuyên gia kinh tế biển đã phân tích rằng: "Vân Đồn có thể là một khu kinh tế mở, một huyện đảo thông minh, một khu kinh tế đảo xanh hay một đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt… Nhưng dù là mô hình nào đi nữa thì câu chuyện phát triển Vân Đồn phải cần một đẳng cấp thể chế và đẳng cấp công nghệ cao với "độ mở" rộng nhất có thể.

Vân Đồn phải sàng lọc kỹ ngay từ giai đoạn sớm và sẵn sàng từ chối những nhà/dự án đầu tư "đen hoặc nâu", công nghệ thấp, lạc hậu. Điều này sẽ tạo cơ hội thu hút được những nhà đầu tư lớn với những dự án sạch, xanh và dự án hiệu quả tầm cỡ quốc tế. Nhà đầu tư trong nước cũng phải đáp ứng những tiêu chuẩn chung ở đẳng cấp như vậy mới được chấp nhận bỏ vốn vào Vân Đồn. Thêm nữa, để phát triển Vân Đồn thì những thế mạnh của biển phải được khơi dậy. Đây tuyệt đối không thể là khu công nghiệp mà phải lấy trục du lịch - dịch vụ gắn với bảo tồn sinh thái và văn hoá biển đảo để phát triển".

Sự chủ động của địa phương sẽ tạo bứt phá tăng trưởng

Đề án xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm phát triển Khu kinh tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh đang được ví như nguồn cảm hứng cho các địa phương khác trên cả nước. Trong bối cảnh "khoán tăng trưởng" cho địa phương và công cuộc đổi mới về kinh tế, việc chủ động nghiên cứu để đề xuất, xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù, tạo không gian cho mỗi địa phương bứt phá là điều vô cùng cần thiết. Sự chủ động không chỉ thể hiện quyết tâm của địa phương mà còn được kỳ vọng sẽ tạo ra những bứt phá mạnh mẽ trong tăng trưởng kinh tế, mở ra hướng đi mới trong việc khai thác tiềm năng và lợi thế của từng vùng.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, việc xây dựng và thực thi các cơ chế, chính sách đặc thù cần đảm bảo tính minh bạch, công khai, tránh tình trạng lợi ích nhóm. Đồng thời, cần có sự giám sát chặt chẽ để đảm bảo rằng các chính sách này thực sự mang lại lợi ích cho cộng đồng, góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương và đất nước.

GS.TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) nhìn nhận, việc Chính phủ giao nhiệm vụ và chỉ tiêu cụ thể cho từng địa phương là điều cần thiết, khác biệt rõ rệt so với trước đây khi chỉ đặt ra các chỉ tiêu tăng trưởng chung, không phân định rõ ràng theo từng khu vực.

Sự thay đổi này tạo động lực mạnh mẽ, khuyến khích các địa phương chủ động hơn trong việc tìm kiếm và phát triển nguồn lực của mình. Tuy nhiên, theo chuyên gia cũng cần nhìn nhận rằng, trong quá trình thực hiện, sẽ có nhiều yếu tố khách quan tác động, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương và Trung ương để kịp thời xử lý vấn đề, đảm bảo bám sát mục tiêu đã đề ra và tối ưu hóa việc khai thác mọi nguồn lực.

"Thực tế cho thấy, nguồn lực tại nhiều địa phương vẫn chưa được khai thác hiệu quả, thậm chí còn bị lãng phí. Vẫn tồn tại tình trạng sử dụng vốn đầu tư công để xây dựng hạ tầng nhưng không đưa vào vận hành. Hay tình trạng nhiều địa phương có lợi thế lớn về biển nhưng chưa phát triển được tối đa lợi thế đó. 

Do đó, ngay bây giờ, các tỉnh, thành phố cần thực hiện rà soát kỹ lưỡng nguồn lực của mình, đảm bảo sử dụng một cách hiệu quả nhất. Nếu mọi nguồn lực được khai thác tối đa, mục tiêu tăng trưởng mà Chính phủ đặt ra cho các địa phương hoàn toàn có thể đạt được", PGS. TS Đặng Đình Đào nhìn nhận.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, hiện nay, quy hoạch (tích hợp) phát triển các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong đó, tất cả các địa phương đều đặt mục tiêu tăng trưởng hơn 10%. Quy hoạch cũng đã xác định các nhiệm vụ đột phá, các định hướng phát triển ngành, vùng cùng danh mục dự án đầu tư để đạt được mục tiêu tăng trưởng nói trên.

"Giao mục tiêu cao sẽ tạo áp lực mạnh buộc các tỉnh phải dốc hết sức lực và trí tuệ, phải lao tâm, khổ tứ, phải thu phục nhân tâm, phải đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ khác và làm khác để đạt mục tiêu. Muốn vậy, cần tạo ra động lực hợp lý và không gian đủ rộng để họ phát huy tài năng và thực thi nhiệm vụ được giao.

Không gian đó có thể là thực hiện phân cấp triệt để, toàn diện cho địa phương theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Nghĩa là địa phương không chỉ được quyết "làm gì" mà có quyền quyết "làm thế nào". Trường hợp phải thay đổi, bổ sung quy hoạch, Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Chủ tịch hội đồng nhân dân tỉnh yêu cầu Hội đồng nhân dân tỉnh/thành phố chấp thuận, sau đó báo cáo Thủ tướng Chính phủ", TS. Nguyễn Đình Cung nhận định.

Chuyên gia cũng cho rằng, cần trao quyền cho địa phương được áp dụng, thực thi linh hoạt quy định pháp luật; trường hợp quy định pháp luật về cùng một vấn đề chồng chéo, khác nhau thì địa phương được quyền chọn quy định phù hợp nhất để áp dụng giải quyết vấn đề liên quan. Trường hợp pháp luật chưa quy định, hoặc quy định chưa rõ ràng, thì được quyền áp dụng cách thức hợp lý, hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề. Điều quan trọng khác là thực hiện đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của lãnh đạo địa phương theo mục tiêu, theo kết quả và hiệu quả tổng thể, không đánh giá theo quy trình, quy định; không vì một thất bại hay không thành công tại một dự án, mà phủ nhận việc đạt được mục tiêu tổng thể của các chỉ tiêu./.