Xử lý rác hay khai thác than?
Theo nguồn tin của phóng viên, hoạt động của Trung tâm xử lý chất thải rắn tỉnh Quảng Ninh do INDEVCO làm chủ đầu tư không chỉ gây hậu quả ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, mà còn là bức “bình phong” để doanh nghiệp này tiến hành khai thác, buôn bán than trái phép.
Vì một số lý do, danh tính của người cung cấp thông tin xin được chỉ định là ông A. Ông A cho biết, than tại các mỏ nằm sâu bên trong Trung tâm xử lý chất thải rắn tỉnh Quảng Ninh của INDEVCO có nhiệt lượng từ 6.000 - 7.000 kcal/kg trở lên, là loại than có chất lượng tốt, thậm chí tại một số vị trí có mỏ than nhiệt lượng lên đến 8.000 kcal/kg.
Để xác minh những thông tin được cung cấp, phóng viên (pv) đã đề nghị ông A giúp đỡ và được bố trí ngồi tại ghế phụ lái của xe chở rác thải đi vào Trung tâm xử lý chất thải rắn tỉnh Quảng Ninh do INDEVCO làm chủ đầu tư. Ông A cho hay, chỉ có cách này mới qua được lớp an ninh của Trung tâm, không chỉ tại cửa ra vào với các bảo vệ mà còn cả các camera, các bốt nhỏ luôn có người túc trực được bố trí rải rác khắp bên trong.
Rất nhiều xe chở đất, đá luôn nằm túc trực
Theo quãng đường di chuyển của xe chở rác, pv ghi nhận được hình ảnh những đoàn xe chở đất trọng tải lớn luôn nằm túc trực cùng rất nhiều máy xúc đào bới không ngừng nghỉ. Trong quá trình xe chở rác đổ rác vào hố chôn, pv có thể thấy cả một ngọn đồi đang bị cào nát bởi máy xúc, máy gầu. Một vị trí khá phi lý nếu được cho rằng để... đào hố chôn rác trên đồi.
Theo ông A, vị trí hiện nay của Trung tâm xử lý chất thải rắn mới đầu được INDEVCO "xin" để làm Khu du lịch sinh thái tâm linh, là một phần mở rộng của Dự án Công viên nghĩa trang An Lạc, thế nhưng sau này lại chuyển đổi sang Dự án xử lý rác thải. Được biết, các "cán bộ địa chính" đã phải mất 2 tháng trời đo đạc tại khu vực này và cho ra con số khổng lồ về trữ lượng than: 77 triệu tấn, dàn trải trên diện tích gần 800 hecta.
Cả một ngọn đồi bị xẻ ngang để chôn lấp rác?
Ông A cũng cho hay, đáng lẽ dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn của INDEVCO đã phải hoàn thiện từ cách đây 4, 5 năm, thế nhưng vì “bên dưới” có đến 77 triệu tấn than nên đến giờ chưa đâu vào đâu. Để khai thác toàn bộ khối lượng than khổng lồ này thì INDEVCO còn cần sự phê duyệt từ các cấp chính quyền, mà quá trình này thậm chí còn phải tính bằng... năm.
Theo đó, một trong những điều kiện để INDEVCO được phép khai thác than tại đây là trong quá trình san lấp mặt bằng, nếu INDEVCO tìm thấy than thì số than được khai thác phải bán cho Tập đoàn Công nghiệp than và khoáng sản Việt Nam (TKV), trường hợp TKV không tiếp nhận số than này vì lý do khách quan thì INDEVCO mới được bán ra thị trường.
Bằng một số "thủ thuật", INDEVCO thay vì bán than chất lượng cao cho TKV (hoặc bán với số lượng ít) lại đưa ra loại than có chất lượng thấp hơn. Việc làm này buộc TKV phải từ chối tiếp nhận, và như vậy INDEVCO có thể đem than bán cho một số đơn vị khác với giá tốt hơn để kiếm lời.
Hiện tại, việc khai thác than tại Trung tâm xử lý chất thải rắn của INDEVCO đang bị trì trệ, vì những mỏ than lớn nhất nằm rất sâu dưới lòng đất, cần nhiều thời gian hơn để khai mở. Trung bình, khoảng 15 đến 17 xe đất thì INDEVCO có được 1 xe than. Bên cạnh đó, INDEVCO còn cho nổ mìn để dễ dàng khai thác hơn, tiếng mìn nổ được nghe rõ bởi người dân sinh sống trong bán kính 2km xung quanh Trung tâm.
Trung tâm xử lý rác thải rắn hay Trung tâm khai thác than?
Ông A nhận định, việc khai thác than và chôn lấp rác thải tại Trung tâm xử lý chất thải rắn của INDEVCO là “một mũi tên trúng 2 đích”, khi mà than vừa được khai thác hết là có chỗ để đổ rác vào, che lấp đi. Với phương pháp này, hầu như sẽ chẳng để lại bằng chứng gì ngoài việc ô nhiễm môi trường tại địa phương sẽ ngày càng trầm trọng thêm.
INDEVCO từng bị thanh tra về than lậu
Trước đây, tháng 11/2018, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã đề nghị các bộ (Tài nguyên và Môi trường (TN-MT), Công Thương, Tài chính và Công an), UBND các tỉnh (Lào Cai, Thanh Hóa, Quảng Ninh, Hà Tĩnh) tổng hợp, báo cáo kết quả triển khai, thực hiện các nội dung thuộc trách nhiệm của đơn vị tại 2 kết luận thanh tra số 366 và số 2810 của TTCP và ý kiến chỉ đạo xử lý sau thanh tra của Thủ tướng Chính phủ.
Theo đề cương báo cáo của TTCP, việc thực hiện kết luận thanh tra số 366 nêu rõ chuyển sang cơ quan điều tra Bộ Công an để tiếp tục làm rõ vụ việc Công ty Cổ phần Tập đoàn INDEVCO có dấu hiệu khai khống số lượng than thu hồi tại Đồi 908 để xuất khẩu hơn 2,8 triệu tấn than không có nguồn gốc hợp pháp (giá trị 32,5 triệu USD); có dấu hiệu lợi dụng Hợp đồng số 30 để tiêu thụ than trái phép với số lượng lớn.
Cụ thể, giữa tháng 5/2008, Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về kinh tế và chức vụ (C15) Bộ Công an cùng các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh đã bắt quả tang 2 tàu mang BKS NĐ-1864 và Hải Long-07 tại cửa khẩu cảng Vạn Gia (thị xã Móng Cái) có biểu hiện buôn than lậu khi 2 tàu đang làm thủ tục chuẩn bị xuất 2.600 tấn than sang Trung Quốc.
Cuối tháng 5/2008, cơ quan điều tra đã có kết quả giám định mẫu than thu được, trong đó khẳng định 1.020 tấn than cục là than cục loại 4B (có cỡ hạt 15 đến 35mm). Đây là loại than nhà nước quản lý nghiêm ngặt và hiện chỉ giao cho Tập đoàn Công nghiệp than và khoáng sản Việt Nam được quyền khai thác, xuất khẩu.
INDEVCO - Một doanh nghiệp có nhiều "duyên nợ" với than?
Chủ nhân của toàn bộ lượng than trái phép kể trên là của INDEVCO. Khi làm tờ khai với hải quan, INDEVCO đã khai báo đây là than tận thu từ các vườn đồi, bãi thải để xuất khẩu theo đường tiểu ngạch và đã được Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh xác nhận. Theo quy định thì đây là loại than tốt, độc quyền Nhà nước xuất khẩu và hạn chế xuất khẩu. Tuy nhiên, trong tờ khai hải quan, nhiệt lượng của số than này chỉ là 4.850-5.800 kcal/kg, cỡ hạt 6-10 mm.
Đáng nói hơn cả, là giá của loại than này vào thời điểm năm 2008 được Tập đoàn TKV bán trên 3 triệu đồng/tấn nhưng không biết vì lý do nào mà Indevco chỉ bán cho khách hàng theo tờ khai hải quan và tính thuế theo giá 720.000 đồng/tấn. Thêm nữa, trong tổng số 2,8 triệu tấn than đã xuất khẩu của Indevco, ngoài than cám, có hàng vạn tấn than cục.
Ngày 09/6/2011, theo cập nhật của Thanh tra Chính phủ (TTCP), thì việc quản lý, khai thác và kinh doanh than tại Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam cho thấy nhiều sai phạm, bao gồm cả việc INDEVCO khai khống, hợp thức hóa để trục lợi trên 2,8 triệu tấn than không rõ nguồn gốc, xuất khẩu 400 ngàn tấn than cục vào thị trường của TKV.
Có thể thấy, INDEVCO còn rất nhiều vấn đề trong lĩnh vực khai thác than. Từ những bí ẩn, khúc mắc xoay quanh kết luận thanh tra 366, việc INDEVCO khai khống 2,8 triệu tấn than cho đến tận thu than trong Trung tâm xử lý chất thải rắn tỉnh Quảng Ninh... đều đang chờ các cơ quan chức năng vào cuộc, làm sáng tỏ.
