Như đã thông tin từ trước, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến dự thảo thông tư sửa đổi Thông tư số 43/2016/TT-NHNN quy định về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính. Đáng chú ý, trong dự thảo thông tư lần này có sửa đổi là hạn chế giải ngân trực tiếp cho khách hàng.
Cụ thể, công ty tài chính chỉ được giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay đối với khách hàng đã và đang vay tại công ty tài chính đó, được đánh giá có lịch sử trả nợ tốt theo quy định nội bộ của công ty tài chính và không có nợ xấu theo kết quả phân loại nhóm nợ của Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam đến thời điểm gần nhất tính từ thời điểm ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng. Ngoài ra, các công ty tài chính phải đảm bảo tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay (giải ngân tiền mặt) không vượt quá 30% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng của công ty tài chính.
Nhiều chuyên gia tài chính – ngân hàng cho rằng, hạn chế tiền mặt trong cho vay tiêu dùng sẽ làm khó cho mục tiêu đẩy lùi tín dụng đen.
Theo đánh giá từ các chuyên gia tài chính, đây chính là động thái tích cực của NHNN nhằm siết chặt hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng nhằm kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay, hướng đến khách hàng đã vay tại công ty tài chính và có lịch sử trả nợ tốt đồng thời giảm rủi ro cho các tổ chức tín dụng.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, dự thảo này đang mâu thuẫn với các chính sách trước đó mà đáng quan tâm nhất là mục tiêu đẩy lùi tín dụng đen.
Nhiều chuyên gia nhận định, việc quy định chỉ được giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay đối với khách hàng đã và đang vay tại công ty tài chính sẽ hạn chế cho các công ty tài chính tiếp cận được tệp khách hàng mới. Chưa kể, nhu cầu tiêu dùng như các chi phí chữa bệnh, đi du lịch hoặc nhu cầu sử dụng khác sẽ cao hơn so với mục đích mua sắm các thiết bị như điện thoại, xe máy, ô tô… Nếu giảm luồng tiền mặt ra thị trường của các công ty tài chính, rõ ràng, người dân sẽ bị hạn chế trong việc tiếp cận nguồn vốn vay. Vô hình chung, họ buộc phải tìm đến tín dụng đen.
TS. Nguyễn Minh Anh, Giám đốc Intelligence Service Partners (Singapore) phân tích: “Cần lưu ý là người vướng vào tín dụng đen thường là người có nhu cầu vay tiền mặt ngay, chứ không phải là người vay tiền để mua hàng hóa và dịch vụ (vay mua trả góp, vay qua thẻ tín dụng...) nên nếu siết lại việc cho vay giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay của công ty tài chính thì người dân càng buộc phải "trông chờ" vào tín dụng đen để giải quyết nhu cầu vay nóng cấp bách của họ”.
Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng, vừa muốn đẩy lùi tín dụng đen lại vừa siết tín dụng công ty tài chính là mâu thuẫn. Nếu muốn cho vay tiêu dùng góp phần giảm thiểu “tín dụng đen” thì các tổ chức tín dụng, công ty tài chính phải đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng. Nếu người đi vay có điều kiện cần một số tiền để tổ chức một bữa tiệc liên hoan hoặc trả tiền bệnh phí… trong khi tổ chức tín dụng, công ty tài chính bị khống chế 30% giải ngân tiền mặt nên không thể giải ngân được thì có thể họ sẽ đẩy tệp khách hàng này vào trường hợp đi vay “tín dụng đen” để phục vụ cho chi phí nóng. Chính vì thế, theo chuyên gia Hiếu, việc giới hạn giải ngân về tiền mặt sẽ không hỗ trợ giải quyết “tín dụng đen” nếu chúng ta có trần khống chế 30%.
“Như vậy, chúng ta đang nói tới bài toán làm sao giải quyết “tín dụng đen” nhưng nếu bây giờ, chúng ta chỉ vì nền kinh tế phi tiền mặt mà hạn chế giải ngân tiền mặt thì vấn đề “tín dụng đen” sẽ không được giải quyết. Do vậy, về mặt này dự thảo cũng cho thấy không hợp lý”, TS. Nguyễn Trí Hiếu nói.
Do cơ cấu dân số Việt Nam đang ở độ tuổi vàng nên thị trường cho vay tiêu dùng tại nước ta được đánh giá còn nhiều tiềm năng. Hiện trên thị trường có thể điểm danh một số các công ty lớn như Fe Credit, HD Saison, Home Credit... Những công ty tài chính này đều có sản phẩm cho vay đa dạng, mạng lưới phục vụ khách hàng rộng lớn với trên dưới cả chục ngàn điểm khai thác bán hàng tại các cửa hàng kinh doanh điện tử, điện máy.
Thực tế cho thấy, các công ty nhỏ hoặc mới ra đời khó có khả năng cạnh tranh tại hàng ngàn điểm bán hàng và buộc phải đẩy mạnh cho vay tiền mặt. Tuy nhiên, điểm mới trong dự thảo sửa đổi Thông tư đã thu hẹp lại công cụ đầy tiềm năng của các công ty tài chính, đặc biệt tạo ra sự bó hẹp đối với công ty tài chính nhỏ.
Sự co lại của những công ty tài chính sẽ tạo ra thế độc quyền trên thị trường, đẩy lãi suất cho vay tiêu dùng tăng cao, gây bất lợi cho khách hàng. Một thị trường vận hành theo quy luật cạnh tranh, sẽ góp phần tạo ra nhiều gói dịch vụ cũng như các công ty tài chính có xu hướng giảm lãi suất, thu hút các đối tượng khách hàng mới.
TS. Vũ Đình Ánh, chuyên gia tài chính của Bộ Tài chính cho rằng, phía NHNN cũng nên nghiên cứu để có một hạn mức tín dụng đủ rộng cho các công ty tài chính phát triển.
“Khi cơ hội rộng mở sẽ có thêm nhiều công ty tài chính tham gia vào thị trường, tạo nên quy luật cạnh tranh lành mạnh. Lúc đó, người được hưởng lợi là khách hàng và nền kinh tế”, TS. Ánh nhấn mạnh.
