Ô nhiễm nghiêm trọng
Mới đây, Sở TN&MT Hà Nội kết hợp với Trung tâm Sống và Học tập vì Môi trường và Cộng đồng (Live & Learn) cùng nhóm nghiên cứu thuộc Trường Đại học Khoa học Tự nhiên vừa công bố kết quả “Kiểm kê phát thải do hoạt động đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng”, thuộc Dự án "Xây dựng bản đồ về khối lượng rơm rạ thải bỏ ngoài đồng ruộng trên địa bàn TP. Hà Nội".
PGS.TS Hoàng Anh Lê, Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, trong vụ Đông Xuân năm 2020, tổng diện tích canh tác lúa trên địa bàn TP.Hà Nội là 67.493 ha, chiếm khoảng 20% diện tích canh tác lúa (được phân bố ở 22/30 quận, huyện, thị xã của Thủ đô). Tổng lượng rơm rạ bỏ lại trên đồng ruộng ở Hà Nội là 384.505 tấn.
Trong đó, tỉ lệ rơm rạ bị đốt ngoài đồng ruộng trung bình là 20%, phát sinh 179,08 tấn bụi PM10, 163,3 tấn bụi mịn PM2.5 và 23.000 tấn CO2. Đây đều là những chất gây ô nhiễm môi trường.
Nghiên cứu cũng chỉ ra, việc đốt rơm rạ phát sinh lượng bụi mịn PM2.5 rất lớn. Đây là vấn đề đáng quan ngại khi PM2.5 được coi là sát thủ trong không khí, nguyên nhân của hàng loạt bệnh về hô hấp và tim mạch. Các quận, huyện có tỉ lệ đốt rơm rạ cao từ 35-60% là: Gia Lâm, Hoàng Mai, Thường Tín, Thạch Thất và Chương Mỹ.
Đáng chú ý, các chất ô nhiễm từ hoạt động đốt rơm rạ có thể lan trong không khí, ảnh hưởng đến cả những người không sống gần nơi đốt rơm rạ, làm tăng ô nhiễm môi trường không khí, làm tăng nguy cơ bệnh tật cho cộng đồng, đặc biệt là các bệnh về hô hấp và tim mạch.
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng các số liệu về phát thải, kết hợp cùng các dữ liệu về khí tượng (nhiệt độ, lượng mây, hướng gió, tốc độ gió) cho thấy, vùng ô nhiễm chính nằm ở phía Nam Hà Nội là thị trấn Đại Nghĩa (huyện Mỹ Đức), thị trấn Vân Đình (huyện Ứng Hòa) và xã Kim Bài (huyện Thanh Oai).
Bên cạnh đó, đại diện Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) cũng cho biết, đốt rơm rạ là hoạt động diễn ra hằng năm, lặp đi lặp lại của nông dân khu vực nông thôn, trở thành nguyên nhân không nhỏ gây ra tình trạng ô nhiễm không khí không chỉ ở Hà Nội mà còn nhiều tỉnh đồng bằng sông Hồng.
Hiệu quả từ các giải pháp thay thế
Thực hiện Chỉ thị số 15 của UBND TP. Hà Nội về tăng cường các biện pháp đối với hoạt động đốt rơm rạ, từ tháng 5/2020, Live & Learn đã phối hợp Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội thực hiện các hoạt động hỗ trợ và đồng hành với các bên trong xử lý rơm rạ sau thu hoạch. Trong đó có việc thúc đẩy và hỗ trợ thực hiện giải pháp kỹ thuật hạn chế đốt rơm rạ và đã thu được nhiều kết quả tích cực.
Thạc sỹ Nguyễn Thị Yên, Phòng Vi sinh nông nghiệp, Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho biết, trong vụ Đông Xuân 2021 đã có ít nhất 6 huyện ngoại thành Hà Nội (Sóc Sơn, Đan Phượng, Thanh Oai, Chương Mỹ, Đông Anh, Ba Vì) với hơn 1.000ha cánh đồng áp dụng các giải pháp xử lý rơm rạ thay thế việc đốt.
Bên cạnh đó, các hoạt động như đào tạo nhóm nông dân nòng cốt; triển khai truyền thông thông qua các kênh trực tuyến hội nhóm và trực tiếp; hướng dẫn kỹ thuật, thực hành các giải pháp xử lý; hỗ trợ ngân sách cho các địa phương, hợp tác xã, nông dân tiếp cận chế phẩm sinh học hay thu cuốn rơm đã được thực hiện…
Từ đây, nhiều mô hình, sáng kiến đã được khuyến khích triển khai như: Hội phụ nữ huyện Sóc Sơn xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ, Hội nông dân huyện Đan Phượng triển khai phân rắc chế phẩm sinh học, nông dân huyện Ba Vì thu rơm phay rơm làm thức ăn cho gia súc…
Bụi mịn PM2.5 và PM10 nguy hiểm thế nào?
Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới WHO và Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế IARC đã cho thấy mối tương quan tỷ lệ thuận giữa mức độ ô nhiễm bụi không khí với tỷ lệ người mắc ung thư. Cụ thể là mật độ PM10 trong không khí tăng lên 10 µg/m3 thì tỷ lệ ung thư tăng 22%, và mật độ PM2.5 tăng thêm 10 µg/m3 thì tỷ lệ ung thư phổi tăng đến 36%.
PM2.5 và PM10 đi vào đường hô hấp khi con người hít thở, nhưng mức độ xâm nhập khác nhau tùy theo kích thước hạt bụi. Trong khi PM10 đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi, thì PM2.5 đặc biệt nguy hiểm hơn vì chúng bé đến mức có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu.
PM2.5 và PM10 tích tụ lâu ngày sẽ làm tăng nguy cơ phát bệnh ở hệ hô hấp, hệ tim mạch, hệ tuần hoàn và cả hệ sinh sản của con người
Chị Trương Thị Thanh Nhàn, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Sóc Sơn chia sẻ, việc thu gom rơm rạ tái chế thành phân vi sinh được triển khai điểm tại xã Đức Hòa và Xuân Thu. Ngoài việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nông dân, Hội Liên hiệp phụ nữ huyện còn giúp các hộ dân thu gom rơm rạ ủ 60 ụ (2 tạ rơm rạ/ụ), xử lý thành phân bón vi sinh, góp phần giảm bớt tình trạng đốt rơm rạ.
Ngoài ra, từ việc phân tích các đặc tính xung quanh cây lúa, nhiều giải pháp được thiết lập nhằm nâng cao giá trị và hiệu quả xử lý rơm rạ. Cụ thể, với quy mô nhỏ áp dụng với các hộ gia đình, cá nhân có thể ủ rơm bằng chế phẩm sinh học, vi sinh (làm phân bón hữu cơ ngay tại đồng ruộng hoặc hỗ trợ các cây trồng khác); trồng nấm; tận dụng rơm rạ trong chăn nuôi (làm thức ăn và làm đệm lót sinh học); làm sản phẩm thủ công...
Quy mô lớn áp dụng với các khu vực sử dụng máy móc, công nghệ: Cày vùi rơm rạ vào đất và lấy nước vào ruộng ngay sau thu hoạch; mô hình kết hợp (cuốn rơm - cày vùi gốc rạ - rải phân vi sinh); sử dụng làm nhiên liệu cho sản xuất năng lượng sinh học thay thế.
Mới đây, Bộ TN&MT đã có công văn yêu cầu 10 tỉnh thành miền Bắc tăng cường kiểm tra, xử lý việc đốt rơ rạ. Cụ thể, Bộ đề nghị ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố gồm Hà Nội, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nam, Hòa Bình, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Giang chỉ đạo các sở TN&MT, NN&PTNT, Thông tin và Truyền thông, VH-TT&DL, UBND các quận huyện tổ chức tuyên truyền, vận động không để người dân đốt rác thải tự phát, đốt rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch vụ mùa.
Theo số liệu thống kê của Sở TN&MT Hà Nội, ước tính mỗi năm, trên địa bàn thành phố phát sinh trên 1 triệu tấn rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp. Trong đó, lượng rơm rạ đốt bỏ ngoài đồng là khoảng 352.000 tấn (chiếm 33,7%). Việc đốt rơm rạ sinh ra khí CO - là loại khí rất độc có thể gây chết người, đồng thời gây khói bụi ảnh hưởng đến an toàn giao thông đường bộ, đường không trong khu vực. Ngoài ra, theo các chuyên gia, hàm lượng dinh dưỡng trong tro rơm rạ rất ít nên không có tác dụng cải tạo đất.
Nguồn: https://kinhtemoitruong.vn/kinh-hoang-voi-luong-bui-min-pm25-sinh-ra-tu-viec-dot-rom-ra-56379.html
